Sąd Najwyższy wydał 16 lutego 2021 r. uchwałę, zgodnie z którą stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Uchwała ta jest szczególnie ważna z perspektywy osób posiadających kredyt waloryzowany do franka szwajcarskiego. SN rozstrzygnął, w jaki sposób strony (bank i klient) powinny się rozliczyć, w przypadku stwierdzenia, że umowa kredytu jest nieważna.

Dotąd w tym zakresie sądy prezentowały dwa wzajemnie wykluczające się stanowiska.

Pierwszym z nich jest teoria salda. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy, między stronami występuje jedno roszczenie przysługujące tej stronie, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość. Oznacza to, że w przypadku gdy kredytobiorca spłacił tytułem rat kapitałowo-odsetkowych na rzecz banku kwotę niższą niż otrzymał tytułem udzielonego kredytu, wówczas to kredytobiorcę uznaje się za wzbogaconego w wyższym stopniu. To powoduje, że kredytobiorcy nie przysługują roszczenia o zwrot wpłaconych nienależnie na rzecz banku świadczeń. Stosując te teorię sąd niejako rozliczał wzajemnie strony mimo, że bank nie zgłaszał takiego żądania.

Drugie stanowisko to teoria dwóch kondykcji. Zakłada, że na skutek stwierdzenia nieważności umowy, obie strony są bezpodstawnie wzbogacone. To powoduje, że każdej z nich przysługuje odrębne roszczenie, którego można dochodzić niezależnie od roszczenia drugiej strony. Z tego wynika, że nawet jeżeli wysokość wpłaconych przez kredytobiorcę rat jest niższa od udzielonego kredytu, może on żądać zwrotu wszystkich nienależnie wpłaconych na rzecz banku środków.

Sąd Najwyższy w wydanej uchwale opowiedział się za drugą z teorii. Wskazał, że kredytobiorca, który spełniał na rzecz banku nienależne świadczenia, może domagać się od banku zwrotu wszystkich uiszczonych środków.  

Jak konstruować żądania w sporze z bankiem w sprawie kredytów frankowych? Najnowsza uchwała SN – Bieluk i Partnerzy

Wygrana! Unieważnienie umowy kredytu frankowego – Bieluk i Partnerzy

Niedozwolone jednostronne zmiany postanowień w umowach kredytu hipotecznego – Bieluk i Partnerzy