Aktualna sytuacja gospodarcza, która jest efektem konfliktu zbrojnego w Ukrainie oraz galopującej inflacji, stała się powodem masowego występowania przez wykonawców o podwyższenie wynagrodzenia na podstawie przepisów ustawowych bądź umownych klauzul waloryzacyjnych. Nadchodzące zmiany Prawa zamówień publicznych wprowadzą szerszy zakres waloryzacji wynagrodzenia, aby pomóc zamawiającym i wykonawcom elastycznie dostosować się do dynamicznie zmieniających się okoliczności.

Krótsze umowy z obowiązkową klauzulą waloryzacyjną

Prawo zamówień publicznych z 2019 r. przewiduje konieczność wprowadzenia w umowach, których przedmiotem są roboty budowlane lub usługi, zapisów waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy, w przypadku zmiany ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia. Aktualnie obowiązek wprowadzania takich zapisów dotyczy umów zawartych na okres dłuższy niż 12 miesięcy.

Od 10 listopada 2022 r. zamawiający będą zobowiązani do wprowadzenia stosownych zapisów w umowach zawieranych na okres dłuższy niż 6 miesięcy. To skrócenie długości trwania umowy ma zapewnić większą elastyczność wzajemnych świadczeń wobec niestabilnych realiów rynkowych.

Rozszerzony katalog umów, które podlegają waloryzacji

Ustawodawca rozszerzył także katalog umów, które będą podlegać waloryzacji o umowy, których przedmiotem są dostawy. Odpowiednio zmieniono także obowiązki wykonawców względem ich podwykonawców. Wykonawcy będą musieli zwaloryzować wynagrodzenie przysługujące podwykonawcy, w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązań podwykonawcy, jeżeli zostaną łącznie spełnione warunki:

• przedmiotem umowy podwykonawczej są roboty budowlane, dostawy lub usługi;
• okres obowiązywania umowy przekracza 6 miesięcy.

Zmiana wynagrodzenia wykonawcy na podstawie Pzp

Dotychczas przepisy prawa zamówień publicznych przewidywały dopuszczalność zmiany umowy w przypadku zaistnienia okoliczności, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana ta nie modyfikowała ogólnego charakteru umowy a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekraczał 50% wartości pierwotnej umowy. Zmiana wynagrodzenia wykonawcy na tej podstawie budziła pewne kontrowersje. Znowelizowany zapis wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wykonawców. Precyzując, że możliwość zmiany umowy na tej podstawie może polegać w szczególności na zmianie wysokości ustalonej w ofercie ceny.

Możliwość doprecyzowania i uzupełniania już zawartych umów

Dodatkowo wprowadzono możliwość doprecyzowania obowiązujących  już umów bez przeprowadzania nowego postępowania o udzielenie zamówienia, w związku z istotną zmianą cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć. Zakres doprecyzowania może polegać na:

1. zmianie wysokości wynagrodzenia wykonawcy,
2. dodaniu postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy – w przypadku umów, które nie zawierają takich postanowień,
3. zmianie postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy, w szczególności w zakresie maksymalnej wartości zmiany tego wynagrodzenia,
4. zmianie postanowień umowy dotyczących jej wykonania, w szczególności dotyczących:
   • zakresu świadczenia wykonawcy, z czym może wiązać się odpowiadająca jej zmiana wynagrodzenia wykonawcy lub sposobu rozliczenia tego wynagrodzenia,
   • terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowego zawieszenia wykonywania umowy lub jej części,
   • sposobu wykonywania umowy – o ile wzrost wynagrodzenia wykonawcy spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.

W przypadku, gdy zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego dotyczy zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, strony ponoszą zwiększony koszt wykonania zamówienia publicznego w uzgodnionych częściach. Sposób zmiany wynagrodzenia może być ustalony z użyciem odesłania do wskaźnika zmiany ceny materiałów lub kosztów, w szczególności wskaźnika ogłaszanego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Co istotne, wyżej wymienione regulacje znajdują odpowiednie zastosowanie do stosunków pomiędzy wykonawcami a podwykonawcami, w tym dalszymi podwykonawcami.

Powyższe regulacje wynikają z ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. poz. 2185).

radca prawny Magdalena Kulesza-Waraksa