Podmioty, które biorą udział w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi powinny zweryfikować zawierane umowy i wykorzystywane wzory umów pod kątem zgodności z obowiązującymi przepisami o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej. Aktualne regulacje zawierają listę zakazanych praktyk wykorzystujących przewagę kontraktową, a wszystko to z myślą o ochronie małych i średnich przedsiębiorców.

Przewaga kontraktowa

Celem obowiązującej ustawy z 17 listopada 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi jest zwiększenie ochrony producentów rolnych w relacjach z większymi podmiotami, takimi jak sieci handlowe. Ustawa ma zapobiegać nieuczciwym praktykom handlowym i zakłócaniu równowagi sił przetargowych między dostawcami a nabywcami produktów rolnych i spożywczych. Znacząca dysproporcja w potencjale ekonomicznym między stronami umów może prowadzić do nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej. 

W obowiązującej ustawie wprowadzono domniemanie istnienia przewagi kontraktowej. Z założenia występuje, gdy jedna ze stron umowy przekroczy określony próg rocznych obrotów, który zależy od wysokości obrotu uzyskiwanego przez stronę słabszą ekonomicznie. Takie rozwiązanie ma na celu zapewnić lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami handlowymi. 

 Zakazane praktyki – na jakie zapisy w umowach zwrócić uwagę?

Art. 8 ustawy zawiera listę zakazanych praktyk wykorzystujących przewagę kontraktową w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Do praktyk bezwzględnie zakazanych zalicza się między innymi:

• opóźnianie w płatnościach za dostarczane produkty (płatność po upływie więcej niż 30 dni w przypadku produktów łatwo psujących się lub 60 dni w przypadku produktów innych niż łatwo psujące się);
• anulowanie przez nabywcę zamówienia w terminie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia łatwo psujących się produktów;
• jednostronną zmianę warunków umowy;
• obniżanie należności z tytułu dostarczenia produktów po ich przyjęciu przez nabywcę w całości, albo umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu.

Część praktyk dozwolonych jest jedynie warunkowo. Można je stosować jedynie w sytuacjach, gdy:

• zostaną jasno i jednoznacznie przewidziane w umowie jeszcze przed ich zastosowaniem oraz
• zostaną wyraźnie uznane przez obie strony za dozwolone i niestanowiące przejawu nadużycia przewagi kontraktowej.

Do których umów stosuje się nowe przepisy?

Umowy, które zawarto po 23 grudnia 2021 muszą być zgodne z nowymi przepisami. Do umów zawartych przed 23 grudnia 2021 zastosowanie nadal mają przepisy wcześniej obowiązującej ustawy z 15 grudnia 2016 r. Stosuje się je jednak jedynie do 30 kwietnia 2022 r. Po tej dacie, wszystkie umowy będą musiały być zgodne z nową ustawą z 17 listopada 2021 r.

Nabywcy i dostawcy produktów rolnych i spożywczych powinni więc zweryfikować zawarte umowy i wykorzystywane wzory umów. Zgodność z nowymi przepisami wyeliminuje ryzyko nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej.