Jednostki samorządu terytorialnego od lat zmagają się z problemem ujemnego bilansu pomiędzy kosztami wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej a wysokością dotacji otrzymywanych na te cele z budżetu państwa. Problemy nieadekwatności dotacji w stosunku do kosztów realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej z roku na rok zwiększają się. Dochodzi do próby przeniesienia na jednostki samorządu terytorialnego odpowiedzialności za pokrycie kosztów zadań zleconych im przez administrację rządową. W takiej sytuacji bardzo często zdarza się, że jednostki samorządu terytorialnego pokrywają kwotę wskazanego deficytu z dochodów własnych, pomimo, że żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa nie nakłada na nie takiego obowiązku.

Zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej jako ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego) „jednostka samorządu terytorialnego wykonująca zadania zlecone z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami otrzymuje z budżetu państwa dotacje celowe w wysokości zapewniającej realizację tych zadań”. Przekazywanie wskazanych dotacji celowych  jest obligatoryjne. Nie mogą być one wykorzystane na cele niezgodne z ich przeznaczeniem. Niewykorzystanie dotacji celowej na zadania określone w decyzji o jej przyznaniu, skutkuje obowiązkiem zwrotu niewykorzystanych lub nieprawidłowo wykorzystanych środków w stopniu odpowiadającym niewykonaniu zadania.

Zgodnie z art. 49 ust. 5 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego „dotacje celowe (…) powinny być przekazywane w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań”. W przypadku, gdy przekazana dotacja nie zapewnia pełnego i terminowego wykonania zadań zleconych, art. 49 ust. 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego stanowi samodzielną podstawę roszczenia jednostki samorządu terytorialnego, o zapłatę różnicy pomiędzy kwotą rzeczywiście potrzebną do pełnego wykonania zadań zleconych a wysokością przekazanej dotacji. W takiej sytuacji jednostce samorządu terytorialnego przysługuje również uprawnienie do żądania odsetek w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych, o czym stanowi art. 49 ust. 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2015 r. (sygn. akt: V CSK 295/14) wskazano, że „roszczenie przyznane jednostce samorządu terytorialnego nie ma charakteru odszkodowawczego, a więc nie jest konieczne wykazanie bezprawności działania dysponenta dotacji lub powstania szkody po stronie jednostki samorządu terytorialnego”.

Tytułem przykładu wskazać można na zadania zlecone powiatom, które w wielu przypadkach nie są dofinansowane w stopniu, który umożliwia ich pełne i terminowe wykonanie:

• zadania z zakresu pomocy społecznej m.in. prowadzenie placówek opiekuńczo – wychowawczych, prowadzenie rodzin zastępczych, zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i pomocy cudzoziemcom,
• zadania z zakresu gospodarki gruntami i nieruchomościami,
• zadania z zakresu geodezji i kartografii,
• zadania z zakresu nadzoru budowlanego,
• zadania dotyczące kwalifikacji wojskowej,
• zadania dotyczące usuwanie klęsk żywiołowych,
• zadania z zakresu oświaty – prowadzenie szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych.

W sytuacji, gdy dotacje celowe z budżetu państwa nie są wystarczające na pełne i terminowe wykonanie np. wskazanych powyżej zadań zleconych, powiaty (a w odniesieniu do zadań zleconych gminom i województwom, również te jednostki samorządu terytorialnego) mogą, na podstawie art. 49 ust. 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, dochodzić od Skarbu Państwa różnicy pomiędzy kwotą rzeczywiście potrzebną do pełnego wykonania danego zadania zleconego, a wysokością przekazanej dotacji.