Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia z 22 listopada 2017 r., sygn. I SA/Gd 1265/17 potwierdził, że przy robotach budowlanych, co do zasady, projekt ma istotne znaczenie, ale stanowi on odrębną całość i nie może wraz z robotami budowlanymi składać się na jedno świadczenie kompleksowe. W konsekwencji czynności projektowe i formalno-prawne (np. uzyskanie w imieniu inwestora niezbędnych zezwoleń)powinny zostać opodatkowane VAT osobno na zasadach ogólnych.

Na gruncie rozpatrywanej sprawy, spółka wykonująca umowę  realizowaną w systemie „zaprojektuj i wybuduj” powzięła wątpliwość czy usługi projektowe oraz formalnoprawne stanowiące I etap realizacji umowy, w ramach których spółka występuje jako podwykonawca, należy traktować jako świadczenie kompleksowe i opodatkować w ramach odwrotnego obciążenia. Ustalone w umowie wynagrodzenie obejmowało zakres czynności zarówno projektowych, jak i budowlanych. Usługa budowlana stanowiła usługę wymienioną w załączniku nr 14 do ustawy o VAT, opodatkowaną na zasadzie odwrotnego obciążenia w myśl art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT.

Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 22 listopada 2017 r. ma doniosłe znaczenie praktyczne, na gruncie opodatkowania usług świadczonych w systemie „zaprojektuj i wybuduj”. Sąd rozstrzygnął, że pomimo pozornie kompleksowego charakteru usługi, czynności projektowe i formalnoprawne stanowią odrębne od robót budowlanych świadczenie, opodatkowane VAT na zasadach ogólnych. Natomiast świadczone usługi budowlane (wymienione w załączniku nr 14 ustawy o VAT),objęte są mechanizmem odwrotnego obciążenia, w ramach którego obowiązek rozliczenia podatku VAT został przeniesiony z dostawców na nabywców. Przy czym należy pamiętać, że mechanizm odwrotnego obciążenia znajduje zastosowanie, jeżeli zostaną łącznie spełnione następujące warunki:

1. usługodawcą jest podatnik, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT (wartość sprzedaży nieprzekraczająca łącznie 200.000,00 zł),
2. usługobiorcą jest podatnik, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
3. usługodawca świadczy usługi budowlane jako podwykonawca (art. 17 ust. 1h ustawy o VAT).

W odniesieniu do powyższego, należy zatem pamiętać, że w przypadku świadczenia usług budowlanych bezpośrednio (przez generalnego wykonawcę) na rzecz inwestora, nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące odwrotnego obciążenia, nawet jeżeli zostaną spełnione wszystkie pozostałe przesłanki przewidziane na gruncie ustawy o VAT. Mechanizm odwrotnego obciążenia ma bowiem zastosowanie wyłącznie w przypadku usług świadczonych przez podwykonawców.

Jednocześnie należy wskazać, że ustawa o VAT nie zawiera odrębnej definicji pojęcia podwykonawcy, stąd też w zakresie wykładni tego pojęcia należy stosować zasady ogólne. Za podwykonawców należy też więc uważać tzw. dalszych podwykonawców i przy spełnieniu pozostałych warunków wynikających z przepisów, roboty budowlane przez nich wykonywane, powinny podlegać rozliczeniu w ramach odwrotnego obciążenia.