W sprawach dotyczących „sztucznych warunków” bardzo często toczą się (niekiedy równolegle) dwa postępowania: administracyjne, prowadzone przed ARiMR, oraz karne, prowadzone przez prokuraturę jako oskarżyciela publicznego, obok którego, jako tzw. oskarżyciel posiłkowy, działa  ARiMR. Choć postępowania te dotyczą w zasadzie tego samego stanu faktycznego, to prowadzone są w odmienny sposób. Jakie są różnice? 

Postępowanie karne i administracyjne o „sztuczne warunki” – inne zasady gry

W postępowaniu administracyjnym analizuje się przede wszystkim celowość wsparcia. To znaczy, że należy wykazać, że faktycznie prowadzono działalność rolniczą. W postępowaniu karnym kluczowe jest zaś ustalenie, czy beneficjent prowadząc działalność rolniczą, co do której uzyskał wsparcie finansowe, od początku działał w zamiarze uzyskania nienależnej korzyści i czy świadomie wprowadził organ w błąd.

Obrona w postępowaniu administracyjnym – wykazywanie faktycznego gospodarowania

W postępowaniu administracyjnym głównym elementem jest udokumentowanie przez beneficjenta dopłat realnego prowadzenia działalności rolniczej i wykazanie, że na gruncie faktycznie wykonywano prace charakterystyczne dla produkcji rolnej. W skrócie – należy wykazać ciągłość procesu produkcyjnego, a nie pojedyncze działania.

Znaczenie będą miały zatem  czynności faktyczne, takie jak:

• wykonywanie zabiegów agrotechnicznych,
• organizacja prac,
• zakup środków produkcji,
• korzystanie z usług rolniczych,
• sprzedaż lub zagospodarowanie plonów.

W praktyce warto pokazać, jak wyglądał przebieg sezonu:

• w jakich terminach wykonywano siewy, nawożenia, opryski, koszenia, zbiór,
• jak organizowano transport i przechowywanie plonów,
• jakie firmy świadczyły usługi,
• jak ustalano zakres wykonywanych prac.

Szczególnie istotne jest wskazanie, że decyzje dotyczące prowadzenia upraw były podejmowane świadomie i wynikały np. z:

• warunków klimatycznych, glebowych oraz
• charakterystyki gospodarstwa.

Obrona w postępowaniu karnym – konieczność wykazania zamiaru przestępczego

W postępowaniu karnym role są całkowicie odwrócone. Tutaj to organ musi wykazać, że beneficjent świadomie i celowo dążył do uzyskania płatności i w tym celu podjął określone działania umożliwiające mu spełnienie (pozornie) warunków uzyskania płatności. Sam fakt zakwestionowania prawidłowości gospodarowania nie oznacza jeszcze, że w świadomości sprawcy (czyli beneficjenta) istniał zamiar wprowadzenia organu w błąd i doprowadzenia go do niekorzystnego rozporządzenia swoim mieniem wskutek tego błędu. O przestępstwie można mówić bowiem tylko w przypadku wykazania, że ww. intencją od początku kierował się beneficjent i że chęć pokrzywdzenia organu towarzyszyła mu przy podejmowaniu wszelkich czynności zmierzających do uzyskania wsparcia i jego utrzymania. 

Postępowanie karne i administracyjne o „sztuczne warunki” – wspólny element obrony

W obu postępowaniach kluczowe znaczenie ma pokazanie, że sposób organizacji gospodarstwa wynikał z realnych potrzeb:

• podział obowiązków,
• sytuacja rodzinna,
• dostępność sprzętu,
• warunki lokalne,
• sezonowość prac.

Jeżeli rozwiązania były spójne z praktyką gospodarczą, to nawet nietypowa konstrukcja współpracy nie świadczy o pozorności ani o oszustwie.

radca prawny, mediator sądowy Przemysław Radziwon, szef praktyki prawa karnego gospodarczego

Sztuczne warunki a odpowiedzialność karna – Bieluk i Partnerzy

Więcej na temat sztucznych warunków na naszej stronie tematycznej poświęconej prawu rolnemu: ukur.pl