Przedsiębiorstwa coraz więcej uwagi muszą poświęcać tzw. sustainability, czyli zrównoważonemu rozwojowi. Powodem są już nie tylko rosnące oczekiwania społeczne, ale i ciągle zwiększająca się liczba regulacji prawnych nakierowanych na promowanie odpowiedzialnego biznesu. Wzrost świadomości społecznej w obszarze ochrony środowiska, sprawiedliwości społecznej i etycznych praktyk biznesowych sprawia, że firmy są coraz bardziej poddawane presji, aby dostosować swoje działania do zasad zrównoważonego rozwoju.

Kolejną istotną regulacją prawną w tym obszarze będzie tzw. Dyrektywa CSDD (z ang. Corporate Sustainable Due Diligence Directive), czyli dyrektywa w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. Prace legislacyjne nad jej projektem są w toku, ale zmierzają ku końcowi.

Dyrektywa ma zapewnić lepszą ochronę środowiska i praw człowieka w UE i na świecie. Zakłada wprowadzenie obowiązku należytej staranności dla określonych grup przedsiębiorstw w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom ich działalności w tych obszarach. Obowiązki przedsiębiorcy w zakresie należytej staranności w obszarze ochrony praw człowieka i w kwestiach związanych ze środowiskiem będą odnosić się nie tylko do działalności własnej przedsiębiorstw. Istotna będzie również działalność jednostek zależnych oraz tzw. łańcuch działalności (tzw. chain of activities).

Kogo będzie dotyczyć Dyrektywa CSDD?

Przepisy będą mieć zastosowanie do:

• dużych przedsiębiorstw, które zatrudniają co najmniej 500 pracowników w UE i osiągających średni roczny obrót na poziomie 150 mln euro,
• przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 osób i osiągających roczny obrót powyżej 40 mln euro, w tym 20 mln euro przychodu wygenerowanego w sektorze wysokiego ryzyka (tj. tekstylia, rolnictwo, produkcja żywności i handel surowcami rolnymi, wydobycie i handel hurtowymi surowcami mineralnymi lub wytwarzanie powiązanych produktów i konstrukcji),
• przedsiębiorstw spoza UE, osiągających roczny obrót generowany w ramach UE na poziomie 150 mln euro w roku obrotowym poprzedzającym ostatni rok obrotowy,
• przedsiębiorstw spoza UE generujących w UE obrót netto w wysokości ponad 40 mln EUR, pod warunkiem, że wygenerowano co najmniej 20 mln EUR w jednym lub kilku wskazanych w projekcie sektorach.

Przepisy Dyrektywy będą stosowane stopniowo. Po 3 latach od wejścia w życie, w pierwszej kolejności, będzie miała zastosowanie do największych przedsiębiorstw z UE, które zatrudniają ponad 1000 pracowników i mają 300 mln EUR światowego obrotu netto. W przypadku przedsiębiorstw spoza UE progiem będzie 300 mln EUR obrotu netto wygenerowanego w UE.  W kolejnych latach przepisy obejmą kolejne grupy przedsiębiorstw.

 Proces należytej staranności zgodnie z Dyrektywą CSDD obejmie:

• włączenie zasad należytej staranności do polityki i systemów zarządzania;
• identyfikację i ocenę niekorzystnych skutków dla praw człowieka i środowiska;
• zapobieganie rzeczywistym i potencjalnym niekorzystnym skutkom dla praw człowieka i środowiska oraz powstrzymanie lub zminimalizowanie tych skutków;
• ocenę skuteczności środków;
• komunikację;
• zapewnienie środków zaradczych.

Przedsiębiorstwa będą miały obowiązek przyjąć plan, który zapewni zgodność ich modelu biznesowego z klimatycznym porozumieniem paryskim (ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5 °C). Ponadto będą musiały wdrożyć procedurę rozpatrywania skarg. Procedura ma umożliwić  składanie skarg przez osoby lub organizacje w przypadku uzasadnionych obaw dotyczących rzeczywistych lub potencjalnych negatywnych skutków działalności przedsiębiorstw dla poszanowania praw człowieka i kwestii środowiskowych w zakresie działalności przedsiębiorstw, działalności ich jednostek zależnych i ich łańcuchów wartości. Wprowadzone zostaną także kary oraz zasady egzekwowania odpowiedzialności cywilnej za naruszenie przewidzianych w Dyrektywie obowiązków.

Od daty formalnego przyjęcia dyrektywy przez organy unijne, państwa członkowskie będą miały dwa lata na dostosowanie prawa krajowego do jej postanowień. Państwa członkowskie będą miały obowiązek ustanowić organy nadzorcze, które będą mogły m.in. wszczynać postępowania wyjaśniające z urzędu, nakazać zaprzestania naruszeń związanych z przestrzeganiem Dyrektywy CSDD oraz nałożyć kary pieniężne na przedsiębiorstwa.

radczyni prawna dr Magdalena Bieluk