Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał ważne orzeczenie w sprawie podatku od towarów i usług. Za VAT z pustych faktur wystawionych przez pracownika może zapłacić nie spółka, a pracownik.

Wątpliwości NSA

Z pytaniem prawnym do TSUE zwrócił się Naczelny Sąd Administracyjny w związku ze sprawą polskiej spółki – podatnika VAT. Spółka prowadziła m. in. działalność w zakresie sprzedaży detalicznej paliw na stacji paliw.

Zarządzająca stacją paliw pracownica spółki, w okresie od stycznia 2010 r. do kwietnia 2014 r., wystawiła 1679 fikcyjnych faktur. Na fakturach jako sprzedawca wskazana była spółka. Fałszywe faktury pracownica wystawiała poza systemem księgowym spółki. Co więcej faktury wykazywały kwotę VAT, która nie odzwierciedlała rzeczywistej sprzedaży towarów na rzecz podmiotów, które odliczyły VAT wskazany na tych fakturach. Sporne faktury były wyłącznie fikcyjnie związane ze sprzedażą rzeczywiście dokonaną przez stację paliw. Zostały bowiem opatrzone autentycznymi paragonami fiskalnymi odpowiadającymi transakcjom zrealizowanym z innymi klientami.  Paragony gromadzili pracownicy stacji paliw i przekazywali kierowniczce w zamian za korzyść finansową.

Po ujawnieniu procederu, organy podatkowe nakazały spółce zapłatę VAT z wystawionych przez pracownicę faktur. Sprawa trafiła do TSUE. Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił się z pytaniem, kogo w powyższych okolicznościach należy uznać za osobę, która wykazuje VAT na fakturze. Wątpliwości NSA w znacznym stopniu spowodowane były dwiema rozbieżnymi liniami orzecznictwa krajowego co do wykładni art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, który dostosowuje art. 203 dyrektywy VAT do polskiego prawa.

Stanowisko TSUE

TSUE orzekł, że pracownika podatnika podatku od wartości dodanej (VAT), który wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się przy tym tożsamością pracodawcy bez jego wiedzy i zgody należy uznać za osobę wykazującą VAT, zobowiązaną do zapłaty VAT. Podatnik, którego pracownik dopuścił się wystawiania fałszywych faktur nie uniknie jednak odpowiedzialności, jeżeli nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika.

Przede wszystkim TSUE zwrócił uwagę, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zwalczanie ewentualnych oszustw i nadużyć jest celem uznanym i wspieranym przez dyrektywę VAT. Podmioty prawa nie mogą powoływać się na normy prawa Unii Europejskiej w sposób stanowiący oszustwo lub nadużycie. Tym samym, pracownika podatnika VAT, który wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika, bez jego wiedzy i zgody, w sposób stanowiący oszustwo, należy uznać za osobę wykazującą VAT i zobowiązaną do zapłaty VAT.

Trybunał podkreślił jednocześnie, że na pracodawcy ciąży obowiązek należytej staranności. W szczególności musi ją zachować względem pracownika, który wystawia w jego imieniu i na jego rzecz faktury VAT . Trudno uznać pracodawcę za działającego w dobrej wierze, jeżeli nie dochował  należytej staranności wymaganej w celu kontrolowania działań swojego pracownika. Brak rozsądnej kontroli dopuszcza możliwość wykorzystania danych identyfikacyjnych do wystawiania fałszywych faktur w celu popełnienia oszustwa. Tym samym, pracodawca, który nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań pracownika, powinien odpowiadać za VAT wykazany we wspomnianych fakturach.

Podsumowanie

Podsumowując, za VAT z pustych faktur wystawionych przez pracownika może zapłacić albo pracownik podatnika VAT albo podatnik. Wszystko zależy od okoliczności.  Jeśli pracodawca dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika, za osobę wykazującą VAT i zobowiązaną do zapłaty VAT należy uznać pracownika fałszującego dokumenty.

radca prawny, doradca podatkowy Magdalena Jabłońska

Artykuł na podstawie wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 stycznia 2024 r. C-442/22 opublikowany 20 marca 2024 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej

Przepisy: art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, art. 203 DYREKTYWY 2006/112/WE RADY z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej