Dyrektywa CSRD obowiązująca od 1 stycznia 2024 r. wprowadziła obowiązki z zakresu raportowania zrównoważonego rozwoju, które stopniowo będą obejmowały coraz więcej podmiotów. W pierwszej kolejności raporty zrównoważonego rozwoju będą musiały przygotować podmioty, które maja już pewne doświadczenie w tej kwestii. Są to duże spółki notowane na GPW (spełniające warunki z art. 49b ustawy o rachunkowości). Jednakże doświadczenie w dotychczasowym raportowaniu danych niefinansowych w wielu przypadkach nie będzie miało bezpośredniego przełożenia na nowy format raportów, sporządzanych zgodnie ze standardami określonymi w Rozporządzeniu ESRS.

Dotychczasowe wymagania

Do tej pory spółki miały obowiązek ujawnić dane wymagane przez ustawę o rachunkowości, tj.:

1. zwięzły opis modelu biznesowego jednostki;
2. kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki;
3. opis polityk stosowanych przez jednostkę w odniesieniu do zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji, a także opis rezultatów stosowania tych polityk;
4. opis procedur należytej staranności – jeżeli jednostka je stosuje w ramach polityk, o których mowa w pkt 3;
5. opis istotnych ryzyk związanych z działalnością jednostki mogących wywierać niekorzystny wpływ na zagadnienia, o których mowa w pkt 3, w tym ryzyk związanych z produktami jednostki lub jej relacjami z otoczeniem zewnętrznym, w tym z kontrahentami, a także opis zarządzania tymi ryzykami.

Dotychczas nie było określonego formatu takiego raportowania. Istniały standardy, których stosowanie przez spółki było dobrowolne.

Standardy ESRS

Teraz zakres raportowania zakreślają standardy ESRS. Jednak nie będzie on taki sam w przypadku każdego podmiotu. Zakres ten ustala się właśnie w ramach tzw. badania podwójnej istotności. Jest to jedno z podstawowych wyzwań w ramach procesu raportowania zrównoważonego rozwoju. Oznacza kompleksowe podejście do identyfikacji i oceny kluczowych kwestii środowiskowych, społecznych i zarządczych, które wpływają na działalność jednostki oraz jej interesariuszy oraz na które ta jednostka ma wpływ.

Spółka powinna przeprowadzić analizę swojej działalności operacyjnej, modelu i strategii biznesowej, oferowanych produktów/usług, relacji biznesowych (w tym ustalić łańcuch wartości), a także analizę ram prawnych i regulacyjnych, w których działa przedsiębiorstwo.

Istotność finansowa i istotność wpływu

Rozporządzenie ESRS zawiera ok. 90 obszarów, które każda spółka musi przeanalizować pod kątem istotności. Istotność rozpatruje się w kontekście dwóch aspektów – istotności finansowej oraz istotności wpływu. Spółka dokonująca oceny istotności wpływu, powinna zastanowić się w pierwszej kolejności nad tym, na co wywiera ona istotny wpływ, czy wpływ ten jest rzeczywisty (faktyczny), czy jedynie potencjalny, oraz czy jest to wpływ negatywny bądź pozytywny.

Podczas dokonywania oceny informacji z perspektywy istotności finansowej, spółka powinna przede wszystkim skupić się na poszukiwaniu takich zjawisk/zagadnień zrównoważonego rozwoju, które wywierają (wpływ rzeczywisty) lub mogą wywierać (wpływ potencjalny) istotny wpływ na wartość przedsiębiorstwa, tj. np. na zdolność do generowania przychodów, koszty, wartość aktywów, wartość zobowiązań, przepływy pieniężne. W ocenie istotności finansowej pod uwagę bierze się zarówno faktyczne efekty finansowe, mające miejsce w ostatnim raportowanym okresie, jak i zdarzenia, które dopiero będą wywierać efekty finansowe w przyszłych okresach. Efekty te mogą być negatywne lub pozytywne. W przypadku efektów negatywnych skupiamy się na poszukiwaniu ryzyk, zaś w przypadku efektów pozytywnych – szans.

Spółki badają więc swój wpływ na każdy z obszarów wskazanych w standardach, a są to m.in. kwestie związane ze zmianą klimatu, zanieczyszczeniem, bioróżnorodnością, warunkami pracy, równym traktowaniem, bezpieczeństwem konsumentów, ochroną sygnalistów czy korupcją.

Kluczowa prawidłowa identyfikacja

Konieczne jest dokonanie prawidłowej identyfikacji zagadnień potencjalnie istotnych oraz związanych z nimi wpływów, ryzyk i szans. Istotność rozpatruje się w ramach całego łańcucha wartości (w zakresie upstream, czyli procesów takich jak produkcja czy pozyskanie materiałów wykorzystywanych przez spółkę, jak i downstream, czyli proces posprzedażowy, recykling, itd.). Spółki, które należą do grup kapitałowych powinny analizie poddawać całe grupy. W badanie istotności powinni być także zaangażowani interesariusze. Nie jest to badanie jednorazowe. Analiza istotność poszczególnych zagadnień powinna być bowiem powtarzana, w niektórych, uzasadnionych przypadkach nawet co roku. 

Raporty zrównoważonego rozwoju będą podlegały atestacji przez biegłego rewidenta, który będzie także weryfikował proces przeprowadzony w celu zidentyfikowania istotnych informacji, które należy raportować w oparciu o zasadę podwójnej istotności.

Przeprowadzenie badania podwójnej istotności odgrywa kluczową rolę w procesie raportowania zrównoważonego rozwoju, umożliwiając identyfikację i ocenę istotnych kwestii środowiskowych, społecznych i zarządczych. Jest to niezbędny krok, który pozwala podmiotom dostosować swoje strategie do wymogów Rozporządzenia ESRS oraz budować zaufanie inwestorów poprzez transparentne i odpowiedzialne działania.

radczyni prawna Magdalena Bieluk