18 października 2023 Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją RP przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, które umożliwiały stosowanie wyższej stawki podatku dla opodatkowania, znajdujących się w budynkach mieszkalnych, miejsc garażowych w garażu wielostanowiskowym stanowiącym przedmiot odrębnej własności, niż dla opodatkowania garaży przynależnych do lokalu mieszkalnego.

TK uznał też za niekonstytucyjne przepisy umożliwiające, na potrzeby podatku od nieruchomości, uznanie wyodrębnionego garażu znajdującego się w budynku mieszkalnym, za część budynku o odmiennym niż mieszkalny charakterze. Trybunał postanowił, że przepisy, których dotyczyło orzeczenie, w zakresie w nim wskazanym, tracą moc z upływem 31 grudnia 2024 r.

Co wynikało z obowiązujących przepisów i ich aktualnej wykładni?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami stawka podatku od budynków lub ich części o charakterze mieszkalnym nie może przekroczyć 1 zł za 1 m² powierzchni użytkowej. Z kolei w odniesieniu do pozostałych budynków lub ich części maksymalna stawka wynosi 9,71 zł za 1 m² powierzchni użytkowej. Wykładania przepisów, umożliwiała uznanie wyodrębnionego garażu (tzn. z odrębną księgą wieczystą), znajdującego się w budynku mieszkalnym, za część budynku o charakterze innym niż mieszkalny.  Prowadziło to do tego, że garaże takie (miejsca garażowe) mogły być opodatkowane niemal 10-krotnie wyższą stawką podatku od nieruchomości od garaży, które stanowią przynależność do lokalu mieszkalnego.

Argumenty przyjęte przez Trybunał Konstytucyjny

Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego zwrócili przede wszystkim uwagę na brak samoistnej podstawy prawnej opodatkowania garaży.  Uznali, że kwestionowane regulacje prowadzą do zróżnicowania sytuacji prawnej właścicieli miejsc garażowych w budynkach mieszkalnych, w zależności od ich wyodrębnienia jako przedmiot odrębnej własności lub przynależności do lokali mieszkalnych. Zdaniem Trybunału rozróżnienie takie godzi w zasadę równego traktowania i nie znajduje podstaw konstytucyjnych.

Podkreślili, że istotne jest przeznaczenie, zgodnie z którym garaż będzie użytkowany. Współcześnie posiadanie miejsca postojowego w podziemnym garażu wielostanowiskowym stanowi typowy element „mieszkania”. Miejsce zaspokaja podstawowe potrzeby bytowe, mimo, że nie służy do zamieszkiwania w nim (podobnie jak piwnica, strych czy komórka). Niezależnie od tego, czy garaż stanowi nieruchomość odrębną od lokalu mieszkalnego, czy jest jedynie do niego przynależny, pełni tę samą funkcję.

Zdaniem Trybunału brak jest uzasadnienia dla rozróżnienia sytuacji podatnika. Jego położenie nie może zależeć  od tego, czy posiada miejsce postojowe w garażu stanowiącym odrębną nieruchomość w budynku wielomieszkaniowym, czy przynależne do lokalu mieszkalnego. Takie rozróżnienie prowadzi do istotnego zróżnicowania poziomu obciążenia majątku podatnika, które w świetle Konstytucji nie ma uzasadnienia.

Odroczenie wejścia w życie wyroku TK

Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów do 31 grudnia 2024r. Uzasadnił to niemożliwą do oszacowania liczbą postępowań, która groziłby poważnymi perturbacjami wymiaru sprawiedliwości. Wziął również pod uwagę potrzebę zapewnienia stabilności budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Trybunał podkreślił jednocześnie, że do czasu utraty mocy zaskarżonych przepisów we wskazanych w wyroku zakresie, ustawodawca powinien dokonać stosownych zmian ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. 

Przepisy: art. 1a ust. 1 pkt 1 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2, w związku z art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a i e ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych

Orzeczenie: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2023 r., sygnatura akt: SK 23/19

radca prawny Anna Jabłońska