Dnia 11 stycznia 2019 roku Rada Ministrów skierowała do Sejmu projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Głównym powodem przygotowania projektu nowej ustawy był brak skuteczności dotychczas obowiązujących regulacji prawnych. Zgodnie z projektem, podmiotem zbiorowym, który zobowiązany będzie do stosowania zapisów ustawy jest osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, w tym również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.

Projekt ustawy zakłada m.in.:

• poszerzenie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych – obejmuje nią zachowania uznane za zachowania własne, które wyczerpują znamiona czynu zabronionego; podmiot zbiorowy staje się także odpowiedzialny za wszystkie czyny zabronione pod groźbą kary jako przestępstwo lub przestępstwo skarbowe (z wyłączeniem przestępstw prywatnoskargowych);
• odpowiedzialność karną podmiotu zbiorowego za brak procedur określających zasady działania przy stwierdzeniu nieprawidłowości oraz niewyznaczenie osoby, której zadaniem byłoby czuwanie nad przestrzeganiem prawa;
• penalizację działań podmiotów zbiorowych, które przez niedbalstwo spowodowały skażenie środowiska czy wypadek, ukrywają usterki swoich produktów, świadomie oszukują klientów, dopuszczają się korupcji;
• odpowiedzialność podmiotów   innych   niż   członkowie   organu   podmiotu zbiorowego – zgodnie z  projektem ustawy  podmiot  zbiorowy  będzie  ponosił odpowiedzialność także za inne podmioty działające w jego imieniu, tj. za osoby działające m.in. na podstawie pełnomocnictwa lub prokury oraz osoby będące pracownikami podmiotu zbiorowego, jak również podwykonawcy (w przypadku uzyskania przez podmiot zbiorowy, chociażby pośrednio, korzyści majątkowej);
• rezygnację z wymogu uzyskania uprzedniego uzyskiwania prejudykatu (wyroku skazującego) przez osobę fizyczną, okoliczności popełnienia czynu zabronionego mają być ustalane przez sąd w toku postępowania dotyczącego odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, a co się z tym wiąże – sąd orzekający może stwierdzić popełnienie czynu zabronionego, niezależnie do rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie przeciwko osobie fizycznej;
• stosowanie ustawy wobec podmiotów zagranicznych, jeżeli czyn zabroniony został popełniony w Polsce lub, mimo że został popełniony za granicą, w Polsce materializują się jego skutki;
• obowiązek podmiotu zbiorowego do wdrożenia skutecznych rozwiązań w zakresie wykrywania i zapobiegania popełnianiu czynów zabronionych;
• szeroki wachlarz środków zapobiegawczych, w tym m.in.: zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne, zakaz promocji i reklamy, zakaz wykonywania określonej działalności, wprowadzenie zarządu komisarycznego na czas trwania postępowania;
• stosowanie przepisów ustawy również wobec podmiotów zbiorowych w razie ich połączenia, podziału i przekształcenia, na skutek czego stanie się możliwe pociągnięcie do odpowiedzialności podmiotu, który przejął prawa i obowiązki innego podmiotu zbiorowego w wyniku łączenia się podmiotów zbiorowych;
• nowe regulacje chroniące tzw. „whistleblowers” – tj. osoby zgłaszające informacje o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu podmiotu zbiorowego, które doprowadziły albo mogły doprowadzić/ułatwić popełnienie czynu zabronionego.

Wobec wejścia w życie nowej ustawy, przedsiębiorcy zobligowani będą do podjęcia szeregu zmian w zakresie bieżącego funkcjonowania, w celu zminimalizowania ryzyka naruszenia zapisów ustawy, a co za tym idzie, odpowiedzialności karnej.  W ramach Kancelarii Radców Prawnych Bieluk i Partnerzy powstał zespół specjalistów, który monitoruje prace nad nową ustawą oraz opracowuje procedury wdrożenia jej przepisów do przedsiębiorstw.