W dniu 8 czerwca 2018 r. w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2018, poz. 1104) ogłoszona została ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: ustawa). Przedmiotowa ustawa w sposób istotny zmienia terminy i zasady przedawnienia roszczeń, wprowadzając przy tym różnice w zakresie roszczeń dochodzonych  względem konsumentów, a roszczeń dochodzonych względem przedsiębiorców.

W chwili obecnej zasadą jest, że jeśli termin nie jest określony przepisami szczególnymi to roszczenia ulegają przedawnieniu po upływie 10 (dziesięciu) lat od daty ich wymagalności. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 k.c. podstawowy termin przedawnienia roszczeń został skrócony z 10 do 6 lat. W przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dotyczących świadczeń okresowych będzie wynosił jak dotychczas 3 lata.  

Ustawa wprowadza zmiany w zakresie obliczania terminów przedawnienia. Koniec terminu przedawnienia przypadać będzie na ostatni dzień roku kalendarzowego. Wyjątek stanowią tylko terminy przedawnienia krótsze niż dwa lata. Oznacza to tym samym, że terminy przedawnienia będą się wydłużać co do zasady do ostatniego dnia grudnia. Według nowych przepisów, jeśli strony zawarłyby w 2018 r. umowę o dzieło (termin przedawnienia roszczeń z umowy o dzieło wynosi 2 lata, a termin płatności zostałby ustalony na czerwiec 2018 r., to roszczenie nie przedawni się, jak dotychczas, w czerwcu 2020 r., lecz z ostatnim dniem grudnia 2020 r., a więc pół roku później.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 125 § 1 k.c.,  skróceniu z 10 do 6 lat ulegnie termin przedawniania w przypadku roszczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, a także roszczenia stwierdzonego ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Jeżeli jednak stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się, tak jak dotychczas, z upływem 3 lat.

Ponadto ustawa wprowadza zakaz dochodzenia względem konsumentów roszczeń przedawnionych. Stosownie do nowego art. 117 § 2¹ k.c. „po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi”. Dłużnik, będący konsumentem, nie będzie już musiał zgłosić zarzutu przedawnienia w toku procesu. Ustawodawca wprowadza całkowity zakaz domagania się zaspokojenia roszczenia przedawnionego, przysługującego przeciwko konsumentowi.  Kwestię, czy roszczenie nie jest przedawnione, co sąd będzie badał z urzędu.

Zakaz dochodzenia względem konsumentów roszczeń przedawnionych nie ma charakteru bezwzględnego. Stosownie do nowego art. 117¹ § 1 k.c. sąd w wyjątkowym przypadkach, będzie mógł po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagały tego będą względy słuszności. Nowo dodany przepis art. 117¹ § 2 k.c. precyzuje, że korzystając z powyższego uprawnienia, sąd powinien rozważyć w szczególności:

• długość terminu przedawnienia,
• długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia,
• charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Zgodnie z przepisami przejściowymi pomiędzy aktualnie obowiązującymi przepisami a przepisami wprowadzonymi ustawą, roszczenia, które powstały przed dniem wejścia w życie ustawy i nie uległy przedawnieniu w dniu jej wejścia w życie podlegać będą nowym przepisom. Jeżeli termin przedawnienia będzie krótszy niż ten dotychczasowy, jego bieg rozpocznie się z pierwszym dniem obowiązywania przepisów. Wyjątek stanowiła będzie sytuacja, gdy przedawnienie rozpoczęte w czasie obowiązywania aktualnych przepisów, przy uwzględnieniu aktualnego terminu przedawnienia, skończyłoby się wcześniej niż przy zastosowaniu nowych przepisów. Wówczas przedawnienie nastąpi z upływem tego wcześniejszego terminu.

Odmienne uregulowane zostały przepisy przejściowe w zakresie roszczeń przysługujących konsumentom. Do przysługujących konsumentom roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 k.c. stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym. Ponadto, roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej nie podniesiono zarzutu przedawniania, podlegają z tym dniem skutkom przedawniania określonym w nowych przepisach. Dla wierzyciela oznaczać to będzie, że sądy we wszystkich trwających sprawach dotyczących roszczeń względem konsumentów badały będą kwestię przedawnienia z urzędu.

Ustawa wprowadziła również zmiany w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 155, z późn. zm.), wprowadzając wymóg oznaczenia w pozwie wnoszonym do sądu –  daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia (art. 187 § 1 pkt 1¹ k.p.c.).

Nowe  przepisy wchodzą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy, tj. z dniem 9 lipca 2018 r.