W dobie rosnącej świadomości ekologicznej i zaostrzających się przepisów unijnych, osiąganie odpowiednich poziomów recyklingu odpadów komunalnych jest jednym z kluczowych obowiązków jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów zajmujących się gospodarką odpadami. Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, jest zobowiązana do realizacji określonych celów środowiskowych. Niestety, ich realizacja nadal stanowi wyzwanie, zwłaszcza dla mniejszych gmin.

Czym są poziomy recyklingu?

Poziomy recyklingu to procentowy udział odpadów komunalnych, które zostały przygotowane do ponownego użycia lub poddane recyklingowi, w stosunku do całkowitej masy wytworzonych odpadów komunalnych. Główne grupy odpadów objęte obowiązkiem osiągania poziomów recyklingu to:

• papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło,
• inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe,
• odpady ulegające biodegradacji.

Zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 2024 poz. 399 z późn. zm. – dalej jako ucpg):

• gminy mają obowiązek osiągać coroczne poziomy recyklingu odpadów komunalnych (art. 3b  ust. 1 ucpg – przy czym począwszy od 2021 r. poziom ten co roku wzrasta o ustalony %),
• poziomy te określają szczegółowe rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska.

Dla przykładu: w 2025 roku wymagany poziom recyklingu odpadów takich jak papier, metal, plastik i szkło wynosi 55%.

Jak oblicza się poziomy recyklingu?

Poziomy recyklingu oblicza się według wzoru określonego w Rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów (Dz. U. 2021 poz. 1530).

Uwaga: ważne jest, aby dane były oparte na rzetelnych raportach przekazywanych do BDO (Bazy Danych o Odpadach).

Poziomy recyclingu trudne do osiągnięcia

Wyzwania w osiąganiu wymaganych poziomów wynikają z wielu czynników:

• Niewydolna infrastruktura – brak wystarczającej liczby Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK).
• Niska świadomość społeczna – niewłaściwa segregacja odpadów przez mieszkańców.
• Problemy z rynkiem recyklingu – niska opłacalność przetwarzania niektórych frakcji odpadów.
• Nieefektywny nadzór nad wykonawcami usług odbioru odpadów.
• Nieefektywna edukacja mieszkańców dot. problematyki recyklingu odpadów.

Kto musi osiągnąć poziomy recyclingu?

Zgodnie z ustawą, odpowiedzialność za realizację obowiązków w zakresie gospodarki odpadami spoczywa na:

• Gminie – w przypadku systemu gminnego, gdzie gmina organizuje odbiór i zagospodarowanie odpadów od mieszkańców.
• Podmiotach odbierających odpady – jeśli działają na podstawie umowy z gminą, mogą zostać zobowiązane do osiągania odpowiednich poziomów w ramach umowy. W tym przypadku gminy często narzucają takiemu podmiotowi obowiązek osiągnięcia takich samych poziomów recyklingu, do jakiego zostają zobowiązane na mocy ucpg.
• Podmiotach odbierających odpady komunalne na podstawie umowy z właścicielem nieruchomości.

Kary za nieosiągnięte poziomy recyklingu

W ucpg przewidziano dotkliwe kary pieniężne za niewykonanie obowiązków związanych z osiągnięciem poziomów recyklingu.

Gmina (także gminna jednostka organizacyjna) oraz podmiot odbierający odpady komunalne na podstawie umowy z właścicielem nieruchomości – podlegają karze pieniężnej obliczonej odrębnie dla wymaganego poziomu:

• przygotowania odpadów komunalnych do ponownego użycia i recyklingu;
• ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania;
• składowania.

Kara pieniężna za nieosiągnięcie poziomów recyklingu jest nakładana:

• w przypadku gmin (gminny jednostek organizacyjnych) – w drodze decyzji przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska;
• w przypadku podmiotów odbierających odpady komunalne na podstawie umowy z właścicielem nieruchomości – w drodze decyzji przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Możliwości odwołania od kary

Od decyzji WIOŚ w sprawie nałożenia kary administracyjnej przysługuje:

1. Odwołanie do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) – w terminie 14 dni od doręczenia decyzji.
2. Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego – jeżeli decyzja GIOŚ podtrzymuje nałożenie kary.

Od decyzji wójta/burmistrza/prezydenta miasta w sprawie nałożenia kary administracyjnej przysługuje:

1. Odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego – w terminie 14 dni od doręczenia decyzji.
2. Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego – jeżeli decyzja GIOŚ podtrzymuje nałożenie kary.

Podsumowanie

Osiąganie poziomów recyklingu to nie tylko obowiązek prawny, ale i realne wyzwanie dla wielu gmin oraz podmiotów odbierających odpady. Brak odpowiednich działań może skutkować dotkliwymi karami. Kluczowe znaczenie mają tu:

• odpowiednia organizacja systemu gospodarki odpadami,
• edukacja mieszkańców,
• skuteczna współpraca z wykonawcami usług.

aplikantka radcowska Sylwia Czarnecka-Pień

Odpady 

Zamówienia publiczne dla zamawiających