Prace nad polską ustawą o ochronie sygnalistów wciąż w toku. Zgodnie z unijną dyrektywą dotyczącą ochrony sygnalistów, Polska miała obowiązek wdrożyć krajowe przepisy wykonawcze do 17 grudnia 2021 r. Rządowe Centrum Legislacji opublikowało 12 kwietnia br. kolejny projekt ustawy.

Pierwszy projekt polskiej ustawy pojawił się w październiku 2021 r. W procesie konsultacji społecznych zgłoszono do niego wiele uwag, niektóre z nich uwzględniono w kwietniowym projekcie. Nowością w stosunku do pierwszego projektu są następujące postanowienia:

• Rozszerzono katalog osób, do których ustawa może mieć zastosowanie o: praktykantów, pracowników tymczasowych, funkcjonariuszy służb, żołnierzy zawodowych.
• Rozszerzono katalog zakazanych działań odwetowych.
• Wobec zgłaszającego nie mogą być podejmowane działania odwetowe, ani próby lub groźby zastosowania takich działań.
• Wprowadzono nowe pojęcie „postępowania prawnego” – tj. postępowania toczącego się na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub regulacji wewnętrznych. 
• Uszczegółowiono formę zgłoszenia ustnego. Może nastąpić poprzez nagrywaną albo nienagrywaną linię telefoniczną lub inny system komunikacji głosowej lub poprzez bezpośrednie spotkanie. Każde zgłoszenie ustne ma być precyzyjnie udokumentowane.
• Usunięto przepis zobowiązujący pracodawców do stosowania rozwiązań zapewniających przechowywanie danych osobowych sygnalisty oddzielnie od dokumentu lub innego nośnika informacji obejmującego zgłoszenie.
• Skrócono okres przechowywania danych w rejestrze zgłoszeń wewnętrznych do 12 miesięcy liczonych od dnia zakończenia działań następczych.
• Złagodzono kary. Za brak procedury przewiduję się karę grzywny, a za utrudnianie lub usiłowanie utrudniania dokonania zgłoszenia – grzywnę albo karę ograniczenia wolności.
• Wydłużono vacatio legis ustawy z 14 dni do 2 miesięcy.
• Wskazano, że podmioty prywatne zatrudniające 250 i więcej osób, a także podmioty publiczne, RPO i organy publiczne mają zrealizować obowiązek wdrożenia procedury w terminie 1 miesiąca od wejścia w życie ustawy, czyli faktycznie miałyby na to 3 miesiące.
• Wskazano, że podmioty prywatne, zatrudniające od 50 do 249 osób miałyby obowiązek ustanowienia procedury wewnętrznej przyjmowania zgłoszeń i podejmowania działań następczych do 17 grudnia 2023 r.

Wejście przepisów w życie

Nie wiadomo kiedy i w jakim kształcie ustawa wejdzie w życie. Nie mniej jednak pracodawcy, którzy nie zaczęli jeszcze myśleć o rozwiązaniach wewnętrznych w zakresie procedur sygnalizowania nieprawidłowości, powinni już teraz zacząć analizować swój potencjał i możliwości w tym zakresie. Ci, którzy opracowali już procedury, bazując na dyrektywie i pierwszym projekcie, mają zdecydowanie mniej pracy, bo dokonają jedynie kosmetycznych zmian. 

Wydłużony okres vacatio legis ustawy o ochronie sygnalistów daje więcej czasu na opracowanie procedur wewnętrznych. Należy jednak pamiętać, że sygnalista podlega ochronie przed działaniami odwetowymi od dnia wejścia ustawy w życie, a nie od wejścia w życie procedury wewnętrznej.