W obliczu rosyjskiej agresji wojskowej na Ukrainę, Unia Europejska systematycznie przyjmuje i poszerza zakres sankcji gospodarczych i finansowych wobec Rosji. Jedną z sankcji, która może mieć bezpośredni wpływ również na polskich przedsiębiorców jest zakaz wywozu towarów i technologii podwójnego zastosowania na terytorium Rosji (tzw. dual use).

Ograniczenia związane z obrotem towarami podwójnego zastosowania nałożono na Rosję jako reakcja na bezprawną aneksję Krymu już w 2014 r. Oznacza to, że od 2014 r. sprzedaż, dostawa, transfer lub eksport wszystkich towarów i technologii podwójnego zastosowania do celów wojskowych w Rosji lub dla jakiegokolwiek końcowego użytkownika wojskowego w Rosji jest zabroniona. Zabroniona jest również sprzedaż, dostarczanie, przekazywanie lub eksport towarów i technologii podwójnego zastosowania do jakiejkolwiek osoby, podmiotu lub organu w Rosji wymienionej w załączniku IV do rozporządzenia nr 833/2014. W zakresie pozostałych podmiotów, tj. niewojskowych i niewymienionych we wspomnianym załączniku IV – konieczne jest uzyskanie zezwolenia na obrót, co w obecnych warunkach politycznych może okazać się niemożliwe.

Czym są produkty podwójnego zastosowania?

Są to produkty, które mogą znaleźć zastosowanie zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych. Listę produktów zawiera załącznik nr I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2021/821 z 20.08.2021 r. Z uwagi jednak na rozwój technologii lista nie ma charakteru zamkniętego. Jako przykłady takich produktów można wskazać sprzęty pomiarowe, łożyska, systemy nawigacyjne, obrabiarki, szlifierki, mikroprocesory i elektronikę. Muszą one spełniać określone w rozporządzeniu wytyczne, które nierzadko mają ocenny i nieostry charakter. Z tego powodu wielu przedsiębiorców nie ma świadomości, że eksportowane przez nich towary podlegają kontroli obrotu jako produkty podwójnego zastosowania. Tym samym narażają się na poważne konsekwencje prawne, w tym karne.

Jak rozstrzygnąć, czy produkt ma status dual use?

Jeżeli na gruncie wytycznych wskazanych w załączniku nr I do rozporządzenia 2021/821, przedsiębiorca powziął wątpliwości interpretacyjne, czy eksportowane przez niego towary są produktami podwójnego zastosowania, może wystąpić z wnioskiem do Ministra Rozwoju o wydanie wiążących wyjaśnień w sprawie konieczności uzyskania zezwolenia na obrót tymi towarami. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, konieczne będzie wystąpienie o wydanie zezwolenia na obrót produktami podwójnego zastosowania. Przy czym, jak wskazano na wstępie – w obecnej sytuacji może okazać się to niemożliwe. Jeżeli organ kontrolny poweźmie uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że użytkownikiem końcowym (ostatecznym odbiorcą towaru) będzie wojsko lub zastosowanie końcowe produktów może mieć charakter wojskowy – co w stanie wojny jest dalece prawdopodobne – organ nie wyda zezwolenia na wywóz.

Kancelaria Radców Prawnych Bieluk i Partnerzy oferuje pomoc prawną w klasyfikacji towarów jako produktów podwójnego zastosowania oraz w uzyskiwaniu odpowiednich zezwoleń na obrót.