Sąd Najwyższy uznał, że prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym. Uchwała SN z 28 maja 2021 r stanowi odpowiedź na pytanie prawne zadane przez Sąd Okręgowy w Gliwicach. Pytanie dotyczyło powództwa mieszkańca Gliwic przeciwko Skarbowi Państwa w sprawie zanieczyszczonego powietrza w mieście. 

W 2015 r. mieszkaniec Gliwic, w związku ze smogiem występującym w mieście,  pozwał Skarb Państwa o zadośćuczynienie w wysokości 50.000,00 zł.  W argumentacji powództwa wskazał, że smog uniemożliwia mu normalne funkcjonowanie. Twierdził, że zanieczyszczone powietrze utrudnia mu życie w stosunkowo nowym mieszkaniu. Zmusza do uszczelniania wszelkich wentylacji oraz do stosowania bez przerwy oczyszczacza powietrza, który generuje znaczne koszty. Gliwiczanin powoływał się na dobra osobiste chronione prawem, takie jak prawo do zdrowia, prawo do ochrony życia prywatnego i mieszkania, prawo do swobodnego przemieszczania się oraz prawo do życia w czystym środowisku.

Sąd Rejonowy w Gliwicach, w maju 2018 r., oddalił powództwo. Orzeczenie argumentował faktem, że powietrze w Gliwicach jest często zanieczyszczone, jednak nie można tego uznać za naruszenie dobra osobistego, jakim jest prawo do zdrowia. Ponadto sąd wskazał, że nie zostało naruszone prawo do swobodnego przemieszczania się. Mieszkaniec nadal ma możliwość zmiany miejsca zamieszkania. Najistotniejszym w sprawie było natomiast wykluczenie przez sąd możliwości naruszenia prawa do życia w czystym środowisku. Właśnie to twierdzenie było podstawą apelacji wniesionej do Sądu Okręgowego w Gliwicach.

 Rozpatrując apelację gliwicki sąd postanowił skierować pytanie prawne do Sądu Najwyższego o następującej treści:

„Czy prawo do życia w czystym środowisku, umożliwiające oddychanie powietrzem atmosferycznym spełniającym standardy jakości określone w przepisach powszechnie obowiązującego prawa w miejscach, w których osoba przebywa przez dłuższy czas, w szczególności w miejscu zamieszkania, stanowi dobro osobiste podlegające ochronie na podstawie art. 23 w zw. z art. 24 i art. 448 Kodeksu cywilnego?”

Rozstrzygnięcie SN

W odpowiedzi na powyższe pytanie Sąd Najwyższy wskazał jednoznacznie, że prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym. Jednocześnie uchwała SN stanowi, że ochronie, jako dobra osobiste, podlegają zdrowie, wolność oraz prywatność. Co za tym idzie, przekroczenie standardów jakości powietrza może skutkować naruszeniem tych dóbr osobistych.

Nie ulega wątpliwości, że uchwała w tej sprawie będzie niezwykle istotna przy dochodzeniu przyszłych roszczeń cywilnych z tytułu zanieczyszczenia środowiska.