Naczelny Sąd Administracyjny podjął korzystną dla podatników uchwałę, w której  przesądził o dopuszczalności sądowej kontroli legalności decyzji również w zakresie wszczęcia postępowania karnego skarbowego wobec podatnika i jego wpływu na postępowanie podatkowe.

Należy zwrócić uwagę, że wszczęcie postępowania karnego skarbowego wobec podatnika, powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Z praktyki wynika, że organy podatkowe często nadużywają tej procedury. Mając na celu wydłużenie terminu przedawnienia spornego zobowiązania podatkowego, wydają często bezzasadne postanowienia o wszczęciu postępowania karnego. Zyskują w ten sposób czas, potrzebny na wyegzekwowanie należności publicznoprawnej. Tymczasem, organ podatkowy powinien respektować obowiązek szczegółowego wykazania w uzasadnieniu wydawanej decyzji, że wszczęcie postępowania karnoskarbowego rzeczywiście miało na celu wykrycie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego związanego z niewykonaniem spornego zobowiązania.

Dotychczas sądy administracyjne nie miały pewności, czy stosowana przez nie sądowa kontrola legalności decyzji może dotyczyć również postanowienia o wszczęciu postępowania karnego skarbowego wobec podatnika i jego wpływu na postępowanie podatkowe.

Wniosek Rzecznika MiŚP

Z uwagi na opisaną powyżej praktykę, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców złożył do NSA wniosek o wydanie uchwały dotyczącej wskazanego zjawiska. Rzecznik zwrócił się do Sądu z pytaniem „Czy ocena wszczęcia postępowania karnego skarbowego z punktu widzenia wywołania wyłącznie skutku w postaci wydłużenia postępowania podatkowego poprzedzającego wydanie decyzji podatkowej i w celu nierozpoczęcia albo zawiedzenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji”.

NSA zajął stanowisko, zgodnie z którym „W świetle art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U z 2017 r., poz. 2188 ze zm.) oraz art. 1 – 3 i art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.) ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325 ze zm.) mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji”.

Sądy administracyjne nie powinny więc mieć już wątpliwości. Zgodnie z uchwałą NSA, mogą stosować sądową kontrolę legalności decyzji również w odniesieniu do postanowień o wszczęciu postępowania karnego skarbowego wobec podatnika i jego wpływu na postępowanie podatkowe. Natomiast z punktu widzenia podatników, uchwała NSA powinna wpłynąć na zredukowanie stosowanej przez organy skarbowe praktyki  bezzasadnego wszczynania postępowań karnych skarbowych.

Artykuł na podstawie uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2021 roku (sygn. akt I FPS 1/21).