Nie tylko pracownik może być zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ZUS. Dotychczas pracodawcy czuli się w tym względzie bezpieczni. Nowe orzecznictwo niewątpliwie wpłynie na zmianę tej sytuacji.

Kwestie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń od ZUS uregulowane są w ustawie
o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 r. Przypomnijmy świadczenie nienależnie pobrane to:

1. wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
2. przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub  fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w  błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Kogo może obciążyć ZUS?

Zgodnie z art. 84 ust. 6  ZUS ma w takiej sytuacji wybór. Jeżeli świadczenie było wypłacone na podstawie nieprawdziwych danych, które przekazał do ZUS płatnik składek lub inny podmiot, organ może podjąć stosowne kroki, aby je odzyskać.  Zwrotem nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami może obciążyć odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

Kogo ZUS obciąży w pierwszej kolejności? 

W praktyce sporna okazała się kolejność dochodzenia zwrotu takiego świadczenia. Co do zasady, ZUS dochodzi zwrotu świadczenia od osoby, która rzeczywiście je pobrała czyli od pracownika. Dotychczasowe orzecznictwo sądowe wskazywało, że obowiązek zwrotu będzie obciążał pracodawcę wyłącznie w sytuacji, gdy nie ma podstaw do żądania zwrotu bezpośrednio od osoby, której te świadczenie zostało wypłacone.

Zmiana w orzecznictwie

ZUS ma prawo żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia od razu od pracodawcy. Sąd Najwyższy – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w składzie siedmiu sędziów, uchwałą z 11 grudnia 2019 r.  zmienił dotychczasową linię orzeczniczą. Uznał, że art. 84 ust. 6 ustawy daje organowi rentowemu możliwość wyboru płatnika składek jako podmiotu zobowiązanego do zwrotu świadczenia w pierwszej kolejności. Z uchwały wynika, że organ rentowy nie będzie miał obowiązku uprzedniego wystąpienia z żądaniem zwrotu świadczenia od pracownika.   

Nowe orzecznictwo to z pewnością reakcja na wyłudzenia świadczeń z ZUS na podstawie tzw. umów dla pozoru. Teraz pracodawca będzie się martwił jak odzyskać od pracownika nienależnie pobrane świadczenie ZUS.