Zgodnie z art. 158 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe upadłość banku może nastąpić w dwóch przypadkach:

1. jeżeli według bilansu sporządzonego na koniec okresu sprawozdawczego aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań,
2. jeżeli bank nie reguluje swoich zobowiązań w zakresie wypłaty tzw. środków gwarantowanych na rachunkach bankowych.

Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje wówczas decyzję o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego. Jednocześnie podejmuje jedną z poniższych decyzji:

1. o przejęciu tego banku przez inny bank (za zgodą banku przejmującego). W takim przypadku bank przejmujący przejmuje wszelkie prawa i zobowiązania poprzedniego banku, w tym wszelkie zobowiązania wobec jego klientów lub
2. występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z art. 426 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe wniosek o ogłoszenie upadłości banku może zgłosić wyłącznie Komisja Nadzoru Finansowego albo Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Skutki ogłoszenia upadłości banku (o ile nie nastąpiły wcześniej w związku z wcześniejszym otwarciem postępowania układowego):

1. z dniem ogłoszenia upadłości ulegają rozwiązaniu umowy rachunku bankowego; oprocentowanie rachunków bankowych jest naliczane do dnia ogłoszenia upadłości (434 pkt 1 prawa upadłościowego),

Kwoty zdeponowane na rachunkach objęte są z mocy prawa postępowaniem upadłościowym. Warto w tym miejscu zauważyć, iż rozwiązanie umowy rachunku bankowego wskutek ogłoszenia upadłości banku nie powoduje, że deponenci zostają z tą chwilą całkowicie pozbawieni dostępu do swoich środków pieniężnych. Z dniem spełnienia warunku gwarancji nabywają oni bowiem w stosunku do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego uprawnienie do świadczenia pieniężnego – ustawodawca przewidział system ochrony depozytów na rachunkach bankowych w ustawie z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej jako ustawa).

Zgodnie z art. 2 pkt 10 ustawy za dzień spełnienia warunku gwarancji w odniesieniu do banku należy uznać:

• dzień zawieszenia działalności banku wskazany w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego o zawieszeniu działalności banku i ustanowienia zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości lub
• dzień wystąpienia przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy środki m.in. zgromadzone na rachunkach bankowych i lokatach są objęte ochroną gwarancyjną do wysokości równowartości w złotych 100.000,00 euro, co do zasady, od dnia ich wniesienia na rachunek. Niezależnie od liczby rachunków, które dysponent prowadzi w podmiocie objętym systemem gwarantowania (rachunki rozliczeniowe, rachunki lokat terminowych, rachunki oszczędnościowe, oszczędnościowo – rozliczeniowe, powiernicze) maksymalna wysokość kwoty wypłacanej z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego wynosi łącznie 100.000,00 euro – jeżeli dysponent prowadzi w jednym banku rachunek rozliczeniowy, na którym ma zdeponowaną kwotę 70.000,00 euro oraz lokatę terminową na kwotę 50.000,00 euro, to z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego może otrzymać jedynie kwotę 100.000,00 euro.

Rachunki wspólne (tj. rachunki prowadzone dla kilku osób) również objęte są gwarancją. W przypadku rachunku wspólnego kwota gwarantowana wyliczana jest odrębnie dla każdego ze współposiadaczy rachunku. Wartość gwarancji dla każdego ze współposiadaczy rachunku liczona jest osobno.

Zgodnie z art. 27 ustawy „deponent jest uprawniony do dochodzenia od podmiotu objętego systemem gwarantowania roszczeń ponad kwotę określoną w art. 24 ust. 1 lub 3.”, czyli ponad kwotę 100.000,00 euro. Środki pieniężne, których wielkość przekracza gwarancję Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (100.000,00 euro), stanowią wierzytelność deponenta – właściciela rachunku bankowego do banku. Po ogłoszeniu upadłości banku deponent ma prawo dochodzić swoich roszczeń na ogólnych zasadach Prawa upadłościowego. Wówczas środki te stanowią wierzytelność deponenta do masy upadłości banku. Deponent powinien zgłosić swoje wierzytelności sędziemu – komisarzowi w terminie wskazanym w postanowieniu sądu o ogłoszeniu upadłości.

Należy również wskazać, że w przypadku sprzedaży całości przedsiębiorstwa bankowego przez syndyka, zgodnie z art. 438 ust. 1 prawa upadłościowego, nabywca przejmuje wszelkie zobowiązania upadłego wobec klientów z tytułu rachunków bankowych.

2. dniem ogłoszenia upadłości ulegają rozwiązaniu umowy kredytu i pożyczki, jeżeli do dnia ogłoszenia upadłości nie nastąpiło oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy (pożyczkobiorcy) ( 434 pkt 2 prawa upadłościowego),

Z powyższego wynika, że wygasają tylko takie umowy, które już zostały podpisane, ale pożyczka/kredyt nie zostały jeszcze przez bank faktycznie udzielone – pieniądze nie zostały wypłacone. Jeżeli zaś wypłacono tylko część pieniędzy, pożyczkobiorca/kredytobiorca nie otrzyma części jeszcze niewypłaconej. „(…) umowa wiąże strony w zakresie kwot przekazanych przez bank, a ponad tę kwotę ulega rozwiązaniu. Tym samym bank nie ma obowiązku dokonywania dalszych wypłat na rzecz kredytobiorcy (pożyczkobiorcy). Jeżeli natomiast kredytobiorca (pożyczkobiorca) poniósł szkodę w związku z częściowym rozwiązaniem umowy (co powoduje de facto ograniczenie pierwotnie przyznanych przez mu bank kwot), może pojawić się kwestia roszczeń odszkodowawczych, których jednak może on dochodzić wyłącznie w toku postępowania upadłościowego.” (Witosz Aleksander Jerzy (red.), Prawo upadłościowe. Komentarz, WKP 2017).

W zakresie już otrzymanych kredytów i pożyczek, funkcjonują one na dotychczasowych zasadach. Syndyk może sprzedać wierzytelności przysługujące upadłemu bankowi z tytułu umów kredytu tzw. „portfel kredytowy” w całości lub w części – w takiej sytuacji spłata kredytu odbywa się na podstawie dotychczasowej umowy, jednak poszczególne raty przekazywane są nie na konto upadłego banku, a nabywcy portfela kredytowego. Upadłość banku nie zwalnia w żaden sposób kredytobiorcy z obowiązku spłaty swojego zobowiązania. Syndyk, a po sprzedaży portfela kredytowego jego nabywca, w przypadku nieterminowej płatności rat lub innych przewidzianych w umowie uchybień kredytobiorcy, może wypowiedzieć umowę kredytu i postawić kredyt w stan natychmiastowej wymagalności, jednak jego uprawnienia w tym zakresie nie różnią się od uprawnień przysługujących wcześniej bankowi.

• z dniem ogłoszenia upadłości ulegają rozwiązaniu umowy poręczenia, gwarancji bankowych i akredytyw, jeżeli do dnia ogłoszenia upadłości bank nie otrzymał prowizji z tytułu tych czynności (art. 434 pkt 3 prawa upadłościowego),
• z dniem ogłoszenia upadłości ulegają rozwiązaniu umowy o udostępnienie skrytek sejfowych oraz umowy przechowania, z tym że wydanie przedmiotów i papierów wartościowych powinno nastąpić w terminie uzgodnionym z oddającym na przechowanie (art. 434 pkt 4 prawa upadłościowego).