W ostatnim czasie Sąd Najwyższy pochylił się nad odpowiedzialnością świadka za składanie fałszywych zeznań w postępowaniu karnym. Na wniosek Prezesa Izby Karnej Sądu Najwyższego poddano pod rozwagę, czy konstytucyjne prawo do obrony nie wyklucza możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej świadka, który w obawie przed odpowiedzialnością karną, złożył fałszywe zeznania.

Pytanie Prezesa Izby Karnej SN brzmiało: „Czy prawo do obrony, określone w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 6 k.p.k. dopuszcza możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 233 § 1a k.k. przesłuchiwanego w charakterze świadka sprawcy czynu zabronionego, który w obawie przed grożącą mu odpowiedzialnością karną złożył fałszywe zeznanie?” 

Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów udzielił 9 listopada 2021 r. odpowiedzi, której nadano moc zasady prawnej. Od tej pory wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego są nią związane.

„​Nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli — realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy.”

Co oznacza wydana uchwała?

Uchwała SN określa jednoznacznie, że świadek zeznający nieprawdę nie popełnia przestępstwa składania fałszywych zeznań, o ile podanie nieprawdy ma go uchronić przed odpowiedzialnością karną. Zatem nie będzie można wyciągać konsekwencji za składanie fałszywych zeznań wobec osoby zeznającej w charakterze świadka, jeśli to ona jest sprawcą przestępstwa.

Odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań nie uniknie jednak świadek, który podczas zeznawania nieprawdy popełnia równocześnie inny czyn zabroniony  – na przykład, pomówi inną osobę o popełnienie czynu zabronionego.