W związku z epidemią SARS-CoV-2, Główny Inspektor Pracy przedstawił 23 kwietnia 2020 r. stanowisko w sprawie powstrzymania się od świadczenia pracy przez pracownika medycznego w sytuacji, gdy pracodawca nie zapewnia odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Kodeks Pracy określa obowiązki pracodawców i pracowników w tej kwestii, szczególnej regulacji poddając jednak pracowników medycznych.

Obowiązki pracodawcy

Obowiązkiem pracodawcy jest stworzenie pracownikom medycznym bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy, w szczególności poprzez zapewnienie odpowiednich zabezpieczeń, w tym indywidualnych środków ochrony przed rozprzestrzeniającym się wirusa COVID-19. Główny Inspektor Pracy podkreślił, że nierozerwalną częścią pracy personelu medycznego jest ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem biologicznymi czynnikami środowiska pracy. Powinnością pracodawcy jest zapewnienie ograniczenia tego ryzyka do minimum. Obowiązkiem jest udzielenie pracownikom medycznym maksymalnych zabezpieczeń, które pozwolą zapewnić ochronę ich zdrowia. Niespełnienie tego obowiązku może narażać pracodawcę na odpowiedzialność wykroczeniową oraz karną.

Czy pracownik medyczny może odmówić świadczenia pracy z powodu niezapewnienia odpowiednich zabezpieczeń?

Zgodnie z art. 210 § 1 Kodeksu pracy „w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego”. W przypadku, gdy powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik jest uprawniony do oddalenia się z miejsca zagrożenia. Powstrzymanie się od wykonywania pracy lub oddalenie się z miejsca zagrożenia nie uprawnia pracodawcy do wyciągnięcia wobec pracownika jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji. Przepis art. 210 § 5 KP wskazuje, że powyższe zasady nie dotyczą pracowników, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. Główny Inspektor Pracy powołując się na wyrok Sądu Najwyższego zaznaczył, że „personel lekarsko-pielęgniarski nie korzysta z przysługującego ogółowi zatrudnionych uprawnienia do powstrzymania się od wykonywania pracy niebezpiecznej (art. 210 § 5 w związku z art. 210 § 1 k.p.)”.

Co w sytuacji powstrzymania się przez pracownika medycznego od świadczenia pracy na podstawie przepisu art. 210 KP?

W przypadku powstrzymania się przez pracownika medycznego od świadczenia pracy na podstawie przepisu art. 210 KP pracodawca jest uprawniony do podjęcia wobec niego działań porządkowych. Może to być np. nałożenia na niego kary upomnienia, nagany lub też rozwiązania umowę o pracę. Inspekcje pracy nie posiadają narzędzi, w drodze których mogłyby wpłynąć na decyzję pracodawcy w tym zakresie. Główny Inspektor Pracy zaznaczył, że wyłącznie na drodze postępowania sądowego sąd mógłby uznać racje pracownika medycznego i przywrócić go do pracy albo nakazać pracodawcy wypłatę odszkodowania.